Zayıf Eşek ve Sonrası

İran Sasanî Devleti'nin adaletiyle meşhur hükümdarı Nuşirevan (ö. 579) bir gün sarayında iken kapıdan zil sesleri duyuldu. Derhal kapıya adam yolladı: - Kimdir bakınız, belki bir şikayetçi gelmiştir, dedi. Hizmetçiler gidip baktılar. Saray kapısında sırtını zincirlere sürten, ihtiyar, zayıf ve uyuz bir eşek gördüler. Nuşirevan'ın huzuruna çıkıp: - Şikayet için gelmiş olan kimse yoktur. Fakat bir zayıf uyuz eşek zincirlere sürtünüyor. Herhalde kaşınıyor, sürtünmek hoşuna gidiyor, dediler. Nuşirevan: - Hata ediyorsunuz. Zira bu eşek de adalet istemeye gelmiştir. Gidip bu eşeği şehrin içinde dolaştırmanızı istiyorum. Kime ait olduğunu öğrenip bana bildirin, dedi. Hizmetçiler Nuşirevan'ın huzurundan çıktılar ve eşeği şehrin meydanına götürdüler. Eşeği tanıyan kimse olup olmadığını sordular. Görenler dedi ki: - Bu eşek filan çamaşırcı adamındır. Yirmi yıldır kendisini tanırız. Her gün elbiseleri o eşeğin sırtına yükler, çaya gider, akşamleyin geri getirirdi. Eşek genç ve güçlü iken ona iş yapıyordu. Artık yaşlandı, iş yapamıyor. Sahibi onu azad etti. Eşek şehirde başıboş dolaşıyor. İnsanlar sevabına ona ot ve su verirlerse karnı doyuyor. Belki iki günde bir onu da bulamıyor. Hizmetçiler dönüp Nuşirevan'ın huzuruna çıktılar, durumu bildirdiler. Nuşirevan: - Evet, bu eşek de adalet istemeye gelmiş. Bu gece kendisine yem verin. Yarın o çamaşırcı adamı da bana getirin. Ertesi gün eşeğ i ve çamaşırcıyı Nuşirevan'ın huzuruna getirdiler. Nuşirevan çamaşırcıya: - Bu eşek genç olduğu sürece ona iş buyuruyordun. Şimdi yaşlanmış ve iş yapmaktan aciz kalmış . Bu yüzden ona ot vermemek için azatlık adını taktın ve onu kovdun. Onun yirmi yıllık hizmeti nerede kaldı? dedi. Çamaşırcıya önce yirmi değnek vurdurdu, sonra da şu talimatı verdi: - Bu eşek yaşadığı müddetçe yiyebildiği kadar yem vereceksin. Bunda kusur ettiğini öğrenirsem, seni müthiş cezalandırırım. Adil padişahlar böyle olmuşlar, zayıf ve yoksulları hep düşünmüşlerdir. Nizamü'l-mülk, Siyasetname, Hazırlayan: M. Altay Köymen, Ankara, 1999, s.28